Τρίτη 14 Ιανουαρίου 2014

ΥΠΑΤΙΑ, Δημήτρης Βαρβαρήγος

Η γυναίκα που πλήρωσε με τη ζωή της το δικαίωμά της να αντιστέκεται στο σκοτάδι



Τι ήξερα εγώ για την Υπατία; Με αιδώ, ομολογώ τίποτα άλλο παρά ότι ήταν ένα ουσιαστικό γένους θηλυκού, που μου θύμιζε το αξίωμα του υπάτου και της θητείας του (υπατείας). Βλέπετε, η γυναίκα που αντιστάθηκε στον σκοταδισμό μέχρι και την τελευταία της πνοή, παρέμεινε επί αιώνες επιμελώς κρυμμένη στο σκοτάδι.

Χρειάστηκε μια ταινία, η AGORA , με τη σπουδαία Ρέιτσελ Βάις, το 2009, για να μάθω ότι η Υπατία που έζησε στην Αλεξάνδρεια (370-416 μΧ) ήταν μαθηματικός, αστρονόμος και φιλόσοφος, δίδασκε τις επιστήμες αυτές αλλά και μελετούσε αδιάκοπα για να βρει απαντήσεις σε ερωτήματα και να επεκτείνει το πεδίο της γνώσης. Ταυτοχρόνως έμαθα και για το τραγικό και βίαιο τέλος της, τίμημα με το οποίο πλήρωσε τις πεποιθήσεις της περί ανεξιθρησκείας, ελευθερίας, δικαιώματος στη γνώση και στην επιλογή. 
Δυστυχώς, (και μη έχοντας ακόμα εισχωρήσει στον κόσμο του διαδικτύου) αγνοούσα ότι ήδη ένας έλληνας συγγραφέας, ο Δημήτρης Βαρβαρήγος, μετά από πολυετή έρευνα και μόχθο, κυκλοφορούσε βιβλίο του με τίτλο και θέμα ακριβώς αυτό: ΥΠΑΤΙΑ.
Τώρα που γράφω αυτές τις γραμμές, έχω μόλις διαβάσει το βιβλίο, χάρις στην επανέκδοσή του από τις εκδόσεις "Εντύποις". Είμαι συνεπαρμένη και ως αναγνώστρια νιώθω την πληρότητα που φέρνει η χαρά της ανάγνωσης ενός πολύ καλού βιβλίου. Με την έντιμη, συνεπή και ανθρωπιστική γραφή του ο συγγραφέας με κέρδισε έτσι ώστε να θέλω να διαβάσω και τα επόμενα αλλά και τα προηγούμενα βιβλία του.
Με αυτό το ιστορικό μυθιστόρημά του ο κ. Βαρβαρήγος μας ξεναγεί στην περίφημη Αλεξάνδρεια, σε μια δύσκολη εποχή, όταν φθίνει ο αρχαιοελληνικός πολιτισμός και κηρύσσεται παράνομη η ελληνική φιλοσοφία, υπό την πίεση φανατικών του Ιουδαϊσμού αλλά και του χριστιανισμού που πλέον αποτελεί επίσημη θρησκεία του κράτους. Η Υπατία του μας πληροφορεί, μας προβληματίζει, διευρύνει τις γνώσεις μας, την οπτική γωνία μας, τον τρόπο σκέψης μας, μας προτρέπει να ερευνούμε αδιάκοπα την κληρονομιά μας. 
Βρήκα έξοχη την αναπαράσταση της εποχής, με τα διάφορα ρεύματα και τις τάσεις στη φιλοσοφία, τη θρησκεία, την πολιτική, τις επιστήμες, και πάνω απ' όλα γοητευτική και συγκινητική τη σύνθεση της αγνής, καθαρής και δυνατής προσωπικότητας της Υπατίας, χωρίς να υπολείπονται σε πληρότητα και όλοι οι άλλοι χαρακτήρες του βιβλίου. Καταγράφονται ήθη και έθιμα της εποχής και παρουσιάζεται με αδρές πινελιές η καθημερινή ζωή των κατοίκων.
Οι διάλογοι, αληθοφανείς με λόγο που κυλάει αβίαστα σαν να παρακολουθείς πραγματική συζήτηση πότε ανήσυχων πνευμάτων πότε απλών ανθρώπων, χωρίς περιττά στολίδια ή πομπώδεις εκφράσεις, φωτίζουν πρόσωπα και καταστάσεις.  
Οι επικεφαλίδες, που λειτουργούν και ως μικροί, ανεξάρτητοι θησαυροί, συμπυκνώνουν είτε το βαθύτερο στοχασμό του συγγραφέα πάνω σε κάθε κεφάλαιο, είτε αποδίδουν την κατάσταση γύρω από την Υπατία, και άλλοτε τον χαρακτήρα και τα πιστεύω της φιλοσόφου. 

Όλα αναδείχτηκαν όπως έπρεπε και με τον καλύτερο τρόπο μέσω της εξαιρετικής γραφής του κ. ΔημήτρηΒαρβαρήγου. Γραφή ωραία, ουσιαστική, χωρίς υπερβολές, με αίσθηση οικονομίας, με αγάπη προς το κείμενο και τον αναγνώστη, με περιγραφές ακριβείς, ιδιαίτερες  και χαρισματικές, ακόμα και όταν πρόκειται για τα δύσκολα και τα βίαια, αφού ο συγγραφέας διαθέτει το δικό του μαγικό πέπλο από λέξεις με το οποίο τυλίγει τα γεγονότα και τα προσφέρει στον αναγνώστη, έτσι ώστε εκείνος να τα μαντέψει, να τα αντέξει και να τα δεχτεί.


Στις σελίδες του βιβλίου ξεδιπλώνονται ηθικά διλήμματα, συγκρούσεις συμφερόντων και ιδεών καθώς και οι απόψεις της Υπατίας, ενός πραγματικά ελεύθερου πνεύματος, για την πίστη, τη γνώση, την ηθική, τον έρωτα, την ελευθερία, το θάνατο, την ευτυχία, τη μεταφυσική.


Είναι πάρα πολλά τα σημεία που κέντρισαν το ενδιαφέρον μου και αποτυπώθηκαν στη μνήμη μου, αλλά επειδή ο καθένας μας βρίσκει σ' ένα βιβλίο τους δικούς του προσωπικούς θησαυρούς, αρκούμαι να αναφέρω μόνο λίγα από αυτά.


Στη σελίδα 83, βρίσκουμε μια συνοπτική αλλά πλήρη παράθεση της έννοιας του Χριστιανισμού (ισότητα, φιλαλληλία, αγάπη) καθώς και τη συγκλονιστική δήλωση της Υπατίας, "Έχω δικαίωμα να αντισταθώ στο σκοτάδι". Λέτε γι' αυτό, αιώνες μετά, να δόθηκε το όνομά της σ' ένα αστέρι; (Το 1884, όταν ανακαλύφθηκε ο αστεροειδής 238, ονομάστηκε Υπατία). Λίγο παρακάτω, ωστόσο, στη σελίδα 97, συναντάμε το υποκριτικό πρόσωπο ενός αξιωματούχου χριστιανού.


Στη σελίδα 147, η Υπατία δηλώνει: " Η αρρώστια της γης είναι οι άνθρωποι που προσπαθούν να επιβάλλουν τις ιδέες και απόψεις τους πάνω σε θέματα που άλλοι είναι αντίθετοι, είτε επειδή γνωρίζουν, είτε επειδή είναι αμαθείς". Νομίζω ότι και σήμερα επίκαιρη είναι η φράση αυτή.

Στη σελίδα 192, η Υπατία αναρωτιέται: "Το να παραιτηθώ από τα πιστεύω μου είναι λήψη μέτρων;" ενώ στη σελίδα 462 ο Πέτρος συμπεραίνει για την ίδια: "Γνωρίζεις πολλά, μα όχι τη μεγαλύτερη τέχνη απ΄όλες, πώς να επιβιώσεις". Ίσως και να μην ήθελε να τη γνωρίσει αυτή την τέχνη, να μην την ενδιέφερε. Παρακαλάει μόνο μυστικά στη σελίδα 464, να προλάβει να ελευθερωθεί (το πνεύμα της να εγκαταλείψει το σώμα της) πριν τη συντριβή της.

Το βιβλίο κλείνει υπέροχα με το 19ο κεφάλαιο, μεστό σε ιδέες και νοήματα, και πρωταγωνιστή αυτόν που έμεινε πίσω για να βαστάξει το φορτίο της θλιβερής απώλειας και να αποδώσει την τέφρα της αγαπημένης του στο σύμπαν: τον Ορέστη. 
Στη σελίδα 470, ο Ορέστης σκέφτεται τα ατέλειωτα και αναπόφευκτα πάρε-δώσε των θνητών με τη μοίρα, που "ποτέ δεν χαρίζεται απόλυτα, αλλά με την πρώτη ευκαιρία παίρνει πίσω περισσότερα απ' όσα πρόσφερε", και στη σελίδα 474, ο ίδιος, μέσα στο ξέσπασμα της οδύνης του, αναφωνεί: "Πόλη μου, μαζί με την αγαπημένη μου σβήνει η ιερή σου φλόγα", μαντεύοντας έτσι το τέλος του ελληνιστικού κόσμου και την αρχή του σκοταδισμού-μεσαίωνα.



Τα λόγια του Ορέστη στις δύο τελευταίες σελίδες του βιβλίου προτρέπουν και καλούν σε ένωση με το παρελθόν και συνέχεια όλους όσοι αγαπούν τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό, τη γνώση και το πνεύμα: "Αίολε, δείξε μου τη μάνητά σου, να φουσκώσει τα πανιά των αποφάσεών μας, να ταξιδέψουμε στα πέρατα της γης. Ναύτες, λάμνετε τα κουπιά να βρεθούμε στα όνειρα που χάθηκαν, μέσα στο λαμπρό παρελθόν που αγάπησε... Κι όλοι εσείς, που κηλιδώσατε με το αίμα της τ' όνομά Του, μάθετε πως δεν θα μπορέσετε να αποφύγετε μέσα στο πανίσχυρο σύμπαν το παρελθόν που στέκει ζωντανό εμπρός μας και μας καλεί να ενωθούμε μαζί του, για να μη χαθεί η αρχαία γνώση, το κάλλος και το ιερό του πνεύμα. Είμαστε οι επίγονοι των πρωτοπόρων του μέλλοντος."

Το βιβλίο του Δημήτρη Βαρβαρήγου, αναδεικνύει έξοχα το μεγαλείο μιας γυναίκας υπεύθυνης, σοβαρής και αφιερωμένης στα ελληνικά ιδεώδη,
της φιλοσόφου και επιστήμονος Υπατίας, και με αφορμή την τραγική κατάληξή της επιβεβαιώνει για μια ακόμη φορά ότι ο φανατισμός και η μισαλλοδοξία μόνο κακά σπέρνουν και θερίζουν, ενώ παράλληλα θίγει ένα θέμα ταμπού, ότι θύματα δεν υπήρχαν μόνο ανάμεσα στους οπαδούς του χριστιανισμού, αλλά και ανάμεσα σε όσους δεν είχαν ασπασθεί τη νέα θρησκεία.

Ένα από τα καλύτερα ιστορικά μυθιστορήματα που έχω διαβάσει.



Παρουσίαση

4ος αιώνας, μ.Χ. Η φημισμένη Αλεξάνδρεια πνίγεται στο κρασί των καπηλειών, στις ηδονές των γυναικών του δρόμου, στις δεισιδαιμονίες, στις φιλοσοφικές διαφορές, στις διαμάχες των θρησκευτικών φανατισμών και στους φονικούς διωγμούς των εθνικών.
Μέσα σε αυτή τη διαφθορά, η Υπατία, αφοσιωμένη στα ελληνικά ιδεώδη διδάσκει στο πανεπιστήμιο, στους δρόμους και στο σπίτι της το αστείρευτο ελληνικό πνεύμα. Αυτή η σοβαρή ευθύνη δεν της στερεί το γυναικείο ένστικτο και στο πρόσωπο του χριστιανού έπαρχου Ορέστη, βρίσκει τον έμπιστο φίλο και άντρα.
Η φιλία και ο πλατωνικός δεσμός που αναπτύσσεται ανάμεσά τους ενοχλεί τον κλήρο που δεν αργεί να στραφεί εναντίον της, να της προσάψει κατηγορίες ως μάγισσας και υποκινήτριας εχθρικών ενεργειών εναντίον του. Συλλαμβάνεται, οδηγείται στην εκκλησία και δολοφονείται...
Ο αγώνας δύο ανθρώπων γεμάτος ηθικό χρέος απέναντι στις ηγετικές θέσεις που κατέχουν και στις κοινωνικές συνθήκες της θρησκόληπτης φανατικής εποχής προσπαθούν, κρυφά, να ζήσουν την απλή ζωή να γευτούν τα πάθη της και τις μεγάλες στιγμές μιας ανομολόγητης αγάπης, χωρίς ποτέ να καταφέρουν να την εκφράσουν... (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

"Το ιστορικό μυθιστόρημα απαιτεί φαντασιακή θρασύτητα, ορθή κρίση και κυρίως ιστορική Γνώση. Ιδιαίτερα όταν η πλοκή του εστιάζεται στη μορφή της νεοπλατωνικής φιλοσόφου και μαθηματικού Υπατίας που, το τραγικό τέλος και η καταστροφή των έργων της, στέρησαν απ' την ανθρωπότητα μία εκ των σπουδαιοτέρων προσωπικοτήτων της εποχής της.

Ο Δημήτρης Βαρβαρήγος, όμως, ξέρει να προκαλεί. Με τη δική του Υπατία, μας ταξιδεύει στο χρόνο με οδηγό την ισχυρή του πένα στο βαγόνι της υψηλής λογοτεχνίας". (ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΧΑΛΙΑΚΟΠΟΥΛΟΣ, Συγγραφέας - Δημοσιογράφος)
"Η Ελληνίδα μαθηματικός και φιλόσοφος Υπατία της αρχαίας ελληνικής σκέψης στο χώρο της ελληνικής Αλεξάνδρειας, θύμα τραγικό των πρώτων χριστιανών, είναι μια μεγάλη μορφή των ελληνικών γραμμάτων και της ελληνικής ζωής στο χώρο της Αλεξάνδρειας, όπου τίμησε την Ελλάδα και τον πολιτισμό της. μια μεγάλη πράγματι Ελληνίδα, που αγνοούν οι περισσότεροι Έλληνες. Η προσφορά του ΔΒ, με τη γραφτή αναφορά του στην ιστορική αυτή μορφή, την Υπατία, ολοκληρώνει τη μορφή της Ελληνίδας αυτής, στο χώρο της ελληνικής φιλοσοφίας, και μάλιστα στην προσφορά μιας Ελλάδας, μιαν εποχή που οι γυναίκες ήταν μακριά απ' τη ροή της καθημερινής και ιστορικής παρουσίας, στην Αλεξάνδρεια και γενικά στην Ελλάδα. Ένα βιβλίο του ΔΒ, που έλειπε από την ελληνική βιβλιογραφία". (ΠΑΝΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥΝΗΣ, Κριτικός Λογοτεχνίας)
Βρείτε το συγγραφέα: http://www.dvarvarigos.gr/
Βρείτε την ταινία: http://vimeo.com/49323480
Βρείτε σχετικές πληροφορίες: http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A5%CF%80%CE%B1%CF%84%CE%AF%CE%B1







Βρείτε την Αγγελική Μπούλιαρη εδώ:

1 σχόλιο:

  1. Πολύ ωραία παρουσίαση, μας παρασύρει και μας κάνει να θέλουμε να το διαβάσουμε κι όσοι δεν το έχουμε διαβάσει!

    ΑπάντησηΔιαγραφή